Επιχείρηση Γοργοπόταμος

Η πολιτική κατάσταση που επικρατεί τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα, μ΄έχει απαγοητεύσει, όπως άλλωστε έχει απαγοητεύσει και τον κάθε Έλληνα που αγαπάει εκείνα τα χώματα. Τα όσα βλέπω στην τηλεόραση και τα όσα διαβάζω στις εφημερίδες με γεμίζουν θλίψη για την κατάντια της δόλιας πατρίδας μου.

Έτσι θα σταματήσω για λίγο να ασχολούμαι σε τούτο το ιστολόγιο με τους ανάξιους πολιτικούς και θα σας παρουσιάζω κάποιες σελίδες από την πρόσφατη ιστορία μας που σημάδεψαν την άμοιρη πατρίδα μας και τον λαό της. Θα είναι καλοδεχούμενες οι οποιεσδήποτε παρατηρήσεις σας.

Διονύσης Ε. Κονταρίνης.

Ο ρόλος της Βρετανικής Αποστολής πάνω στα ελληνικά βουνά.

Τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου του 1942 κλιμάκιο 'Αγγλων σαμποτέρς με επικεφαλής τον ταγματάρχη Έντυ Μάγερ, που είχανε πέσει με αλεξίπτωτα στην περιοχή της Γκίωνας την 1η Οκτωβρίου, με την συμμετοχή ομάδων ανταρτών του ΕΛΑΣ υπό τον 'Αρη Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπ. Ζέρβα, ανατίναξαν την σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοπόταμου. Οι συνέπειες για τη Γερμανία και ιδιαίτερα για τη στρατιά του Ρόμμελ στην Αφρική υπήρξαν ανυπολόγιστες, αφού έτσι έκλεισε γιά μεγάλο διάστημα η κυριότεροι οδός ανεφοδιασμού των στρατευμάτων του Africa Corp.Οπωσδήποτε το ιστορικό της ανατίναξης της γέφυρας είναι πλέον γνωστό με κάθε δυνατή λεπτομέρεια, παρ' όλες τις επεμβάσεις που κατά καιρούς αποτολμήθηκαν προκειμένου να διαστρεβλωθεί η αλήθεια και να μειωθεί η καθοριστική συμμετοχή του ΕΛΑΣ.
Περ' απ' αυτά, το πρωινό της 26ης Νοεμβρίου, η ανατίναξη ήτανε ένα γεγονός, που συνεκλόνησε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη και καταγράφτηκε στην Ιστορία. Τι έγινε όμως από κει και πέρα; Ποιος ο λόγος να παραμείνουν οι 'Αγγλοι στα βουνά; Ποιος θα ήτανε ο ρόλος του εκεί πάνω ανάμεσα στις αντάρτικες δυνάμεις και των δύο παρατάξεων; Σε τι θα βοηθούσε η παρουσία τους εκεί; Με ποίου το μέρος θα τοποθετούσαν, όχι μόνο τον εαυτό τους αλλά και τις ενισχύσεις που τυχόν θα αποστέλλονταν από την Μέση Ανατολή;.
Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου και η μετέπειτα παραμονή των 'Αγγλων στα βουνά, υπήρξε το καθοριστικό σημείο για την εξέλιξη της Εθνικής Αντίστασης και την τύχη της Ελλάδας και σημάδεψαν ανεξίτηλα την μεταπολεμική πορεία της.
Είναι γεγονός, πώς όταν στο στρατηγείο του Καΐρου αποφασίστηκε και σχεδιάστηκε η επιχείρηση Γοργοπόταμος, είχε προβλεφθεί και σχεδιαστεί, οπωσδήποτε και η επιστροφή του κλιμακίου από κάποια ελληνική ακτή αφού τελείωνε η επιχείρηση και ειδοποιήτο σχετικά το στρατηγείο. Όπως επίσης είναι γεγονός ότι το στρατηγείο του Καΐρου δεν είχε ακριβή εικόνα του αντιστασιακού αγώνα, που διεξήγετο τότε στα ελληνικά βουνά. Κι' ακόμη πιο ανακριβής ήταν η εικόνα που είχαν για τον ΕΛΑΣ, του οποίου εγνώριζαν την ύπαρξη αλλά αγνοούσαν την δύναμη του. Γνώριζαν φυσικά πως στην περιοχή του Βάλτου της Ηπείρου είχε κάμει πριν λίγο καιρό την εμφάνιση του ο Ζέρβας. Και τούτο το ήξεραν διότι ήσαν αυτοί οι ίδιοι οι 'Αγγλοι, που με εκβιασμό και απειλές τον είχαν εξωθήσει να βγει στο βουνό. Όχι τόσο για να ενοχλεί τους Γερμανοΐταλούς, αλλά περισσότερο για αντιπερισπασμό στο Εαμικό Κίνημα.
Σ' αυτόν λοιπόν, στον Ζέρβα μοιραία στηρίχτηκαν και στον πράκτορά τους στη Αθήνα, Σεφεριάδη ο οποίος δεν είχε καμία συγκεκριμένη επαφή με τον αρχηγό του ΕΔΕΣ. Έτσι το κλιμάκιο των 'Αγγλων σαμποτέρς αλλά και το στρατηγείο του Καΐρου δεν είχαν κανένα συγκεκριμένο στοιχείο, που θα βρουν τους ανθρώπους που υποτίθεται θα έπρεπε να τους περιμένουν πάνω στα ελληνικά βουνά.
Τα αποτελέσματα είναι γνωστά αφού αυτή η έλλειψη συντονισμού στοίχισε την απώλεια πολύτιμου χρόνου και παρ' ολίγο να ναυαγήσει και αυτή τούτη η επιχείρηση.
Στην ανατίναξη του Γοργοπόταμου, ο Ζέρβας δεν ήτανε σε θέση να παρατάξει περισσότερους από 60 άντρες κι' αυτούς ανέτοιμους για μια τέτοια επιχείρηση. Απόδειξη τούτου ότι, κατά τη διάρκειά της κι' ενώ το όλο εγχείρημα της ανατίναξης βρισκόταν στο πλέον κρίσιμο σημείο, οι άντρες του Ζέρβα δεν κατάφεραν να εξουδετερώσουν το ιταλικό φυλάκιο στη νότια πλευρά της γέφυρας και η κατάσταση σώθηκε με την επέμβαση των εφεδρικών δυνάμεων του ΕΛΑΣ. 'Αλλωστε η ολική δύναμη του ΕΔΕΣ τότε δεν ξεπερνούσε τους τριακόσιους άνδρες. Ένας αριθμός, που δεν ήτανε δυνατόν να εμπνεύσει καμία εμπιστοσύνη στους 'Αγγλους-και ιδιαίτερα η ανύπαρκτη μαχητική τους ικανότητα-όχι μόνο για την επιχείρηση του Γοργοπόταμου αλλά ακόμη και για το μέλλον. Εξ' άλλου, ο περιορισμένος χώρος της περιοχής που εκινείτο ο Ζέρβας, αλλά και ο έλεγχος των γύρω περιοχών από τις πολυάριθμες δυνάμεις του ΕΛΑΣ, δεν άφηναν για τον Ζέρβα πολλά περιθώρια στρατολογίας.
Αντίθετα ο ΕΛΑΣ διέθετε μια αριθμητική δύναμη ορισμένων χιλιάδων μαχητών, οι οποίοι κάτω από την αυστηρή καθοδήγηση του 'Αρη Βελουχιώτη αλλά και άλλων εμπείρων αξιωματικών και καπεταναίων είχαν αναδειχτεί σε φοβερούς πολεμιστές, γνώστες ιδιαίτερα του ανταρτοπολέμου. Παράλληλα οι περιοχές που ήλεγχε το αριστερό κίνημα, δηλαδή στην συγκεκριμένη περίπτωση ο ΕΛΑΣ, ήσαν πάρα πολλές. Ρούμελη, Θεσσαλία, ένα μέρος της Ηπείρου, Μακεδονία, αλλά και τα νησιά ακόμη, ήσαν κάτω από τον έλεγχο των αριστερών δυνάμεων. Επίσης στις πόλεις το ΚΚΕ είχε καταφέρει όχι μόνο να εντάξει στις τάξεις του το μεγαλύτερο μέρος του λαού, αλλά είχε οργανώσει και οχυρώσει συνοικίες στις οποίες οι Γερμανοί δεν τολμούσαν να πατήσουν.
Είναι γεγονός ότι την περίοδο που το κλιμάκιο των 'Αγγλων σαμποτέρς βρισκόταν στην Ελλάδα, η χώρα είχε κλειστεί σε μια κομμουνιστική αγκαλιά.
Ο Μάγερ και ο Γουντχάουζ είναι οι πρώτοι, που θα έχουν μια πλήρη και αντικειμενική εικόνα της πραγματικότητας που επικρατούσε τότε στα ελληνικά βουνά. Και φυσικά είναι μέσα στα καθήκοντά τους να ενημερώσουν το Κάιρο και κατά συνέπεια και το Λονδίνο. Είναι η στιγμή, που ο Τσώρτσιλ θα νοιώσει πως θα πρέπει να ετοιμαστεί για κάποια δυναμική επέμβαση.
Στα σχέδια του Τσώρτσιλ, πολύ πριν από τη διάσκεψη της Γιάλτας-εκεί που τόσο αναίσχυντα μοιράστηκε πάνω σ' ένα κομμάτι χαρτί ο κόσμος και η τύχη του-υπήρχε η κυριαρχία της Αγγλίας στην Ελλάδα και ένας πολιτικοστρατιωτικός έλεγχος πάνω της. Για να γίνει όμως αυτό το σχέδιο μια πραγματικότητα, έπρεπε με κάθε τρόπο να απαλλαγεί η Ελλάδα από τον κομμουνιστικό κλοιό. Με οποιοδήποτε τρόπο. Και πάνω σ' αυτό το σχέδιο ο Τσώρτσιλ δεν θα διστάσει μπροστά σε τίποτα. Και την απόφασή του αυτή θα την δείξει δυό χρόνια αργότερα , στην Αθήνα τον Δεκέμβρη του '44.
Για την ώρα ξέρει πως το τέλος του πολέμου είναι ακόμη μακριά και το μόνο που χρειάζεται είναι ένα γερό «μάτι» πάνω στα βουνά της Ελλάδας και πλάι στον 'Αρη Βελουχιώτη και τους αντάρτες του, με ό,τι αυτό μπορεί να αποφέρει. Και τούτο το μάτι είναι ο αρχηγός της αποστολής των σαμποτέρς, Έντυ Μάγερ.
Ο Μάγερ θα ανταποκριθεί τέλεια στον ρόλο που θα του ανατεθεί για την παρεμπόδιση του έργου του ΕΛΑΣ πάνω στα βουνά. Σε μυστική του έκθεση με την κωδική ένδειξη Χ.85-L.S. της 12 Αυγούστου 1943 προς το στρατηγείο Καΐρου θα, γράψει: «σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες σας, έδωσα εντολή στους 'Αγγλους και Έλληνες πράκτορες, που εργάζονται κάτω από τη διοίκησή μου, να τορπιλίσουν το έργο του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ και να εμποδίζουν την σταθεροποίηση των θέσεών τους που θα οδηγούσε σ εξασφάλιση μιας δεσπόζουσας επιρροής τους στη Ελλάδα.». Στην ίδια έκθεσή του ο Μάγερ λίγο πάρα κάτω γράφει...." Η πολιτική και στρατιωτική Οργάνωση του ΕΔΕΣ, παρουσιάζει αξιοσημείωτη πρόοδο. Είναι επιβεβλημένο να του χορηγηθεί πολεμικό υλικό και να τον ενισχύσουμε ηθικά. Κατά τη γνώμη μου η Οργάνωση αυτή θα μας είναι χρήσιμη αφ' ενός σαν αντιστάθμισμα προς τον ΕΛΑΣ κι' αφ' ετέρου, όταν θα έχει ενισχυθεί, θα μπορεί ενδεχομένως να αξιοποιηθεί εναντίον του {του ΕΛΑΣ}. Μια μέρα θα καταστεί αναγκαίο να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ...» (Μεγάλες αντιθέσεις της εποχής μας. Ζακ Ντε Λωναί Λωζάννη 1967)
Παρ' όλα αυτά, ο Μάγερ θ' αποτολμήσει να δει κάποια στιγμή το δίκιο του αριστερού κινήματος και σ' ένα από τα σημειώματά του προς την κυβέρνηση του Λονδίνου, θα προσπαθήσει να μιλήσει «...για ζήτημα δημοψηφίσματος μετά τον πόλεμο, σαν καθολικό αίτημα των αντιστασιακών.» Αυτό θα είναι το τέλος του σαν αρχηγός της Βρετανικής Αποστολής στην Ελλάδα.
Πολύ σύντομα ο Μάγερ θα αντικατασταθεί από τον Κρις Γουντχάουζ όταν θα θελήσει να δείξει ευαισθησία και τιμιότητα πρoς τους μαχητές του ΕΛΑΣ, αρετές που δεν συμβιβάζονται με τις απαιτήσεις και τους σκοπούς του Τσώρτσιλ. Γιατί ο Τσώρτσιλ έχει ήδη αρχίσει να σχεδιάζει την ένοπλη επέμβαση στην Ελλάδα.
Ο Γουντχάουζ υπακούοντας στις προσταγές του Λονδινου θ' αρχίσει να κινεί τα νήματα, για τον αλληλοσπαραγμό των ανταρτών των δύο παρατάξεων, πολύ πιο δυναμικά από τον Μάγερ. Ο ίδιος σε διάλεξή του που έδωσε το 1958 στο Μόναχο, θα μιλήσει καθαρά «..για τη διπλή πολιτική της αγγλικής κυβερνήσεως στην Ελλάδα και το πόσο μοιραία υπήρξε η πολιτική αυτή για την τύχη της χώρας μετά τον πόλεμο.»
Ο ΕΛΑΣ και γενικά το αριστερό κίνημα στην Ελλάδα στερούμενο μιας ικανής πολιτικής ηγεσίας, θα πέσει σε όλες τις παγίδες, που θα φροντίσει έντεχνα να στήσει ο Γουντχάουζ. Ο Ζέρβας απλά θα δεχτεί να παίξει το παιγνίδι των 'Αγγλων. Ουσιαστικά ο εμφύλιος έχει ήδη αρχίσει. Όμως οι 'Αγγλοι συνεχίζουν να προετοιμάζονται για το μεγάλο χτύπημα που θα δοθεί μετά την απελευθέρωση της χώρας. Ο Δεκέμβριος και ο Εμφύλιος πρέπει να προετοιμαστούν έντεχνα και με κάθε λεπτομέρεια. Και οι τελευταίες αυτές λεπτομέρειες θα συμπληρωθούν δύο χρόνια αργότερα στο Συνέδριο του Λιβάνου.
Η παρουσία των 'Αγγλων ανάμεσα στους αντάρτες μετά την επιχείρηση του Γοργοπόταμου θα μπορούσε να πει κανείς ότι όχι μόνο δεν ωφέλησε, αλλά έβλαψε συνολικά την υπόθεση της Αντίστασης. Και μάλιστα την έβλαψε πάρα πολύ. Φυσικά αυτό ήτανε μέσα στα σχέδια των 'Αγγλων.
Από τις ενισχύσεις που κατά καιρούς έφταναν πάνω στα βουνά από το στρατηγείο του Καΐρου, ο ΕΛΑΣ δεν βοηθήθηκε καθόλου. Οι απαιτήσεις του 'Αρη Βελουχιώτη για πολεμική ενίσχυση δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Αντίθετα στον Ζέρβα δόθηκε άφθονο πολεμικό υλικό, όχι φυσικά για να ενοχλήσει με κάποιες επεμβάσεις τον καταχτητή, αλλά οπωσδήποτε για να χρησιμοποιηθούν την κατάλληλη στιγμή ενάντια στον ΕΛΑΣ.
Είναι γνωστό ότι οι άντρες του Ζέρβα ήσαν μισθοφόροι των'Αγγλων και μάλιστα ο μισθός τους εκαταβάλετο σε χρυσές λίρες Αγγλίας. Αντίθετα οι άντρες του 'Αρη έδωσαν αναρίθμητες μάχες ενάντια στον καταχτητή με οπλισμό όχι μόνο περασμένης τεχνολογίας αλλά και πρωτόγονο. Ξυπόλητοι, γυμνοί και πεινασμένοι πολεμούσαν τους Γερμανοΐταλούς ασταμάτητα. Ιδανικό τους η απελευθέρωση της χώρας από τον καταχτητή και όχι οι λίρες της Αγγλίας.
Εν τω μεταξύ μετά την επιχείρηση στον Γοργοπόταμο μέσα στους στρατούς κατοχής επικρατεί η αντίληψη ότι η επόμενη επιχείρηση θα είναι οπωσδήποτε κάποια απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στα Βαλκάνια. Και φυσικά σαν πιο πιθανό σημείο υπολογίζεται η Ελλάδα. Όμως η συντριβή των Γερμανών στο Στάλιγκραντ και η αιχμαλωσία της στρατιάς του Φον Πάουλους θα υποχρεώσει το στρατηγείο του Καΐρου να αναθεωρήσει τα σχέδιά του. Η επόμενη απόφαση θα είναι γαλλικές ακτές, Νορμανδία. Επομένως το ελληνικό αντάρτικο κίνημα παύει πλέον να έχει κάποια πρωταρχική σπουδαιότητα και να παίζει κάποιο ρόλο ανάγκης για τις μετέπειτα πολεμικές εξελίξεις. Στον Τσώρτσιλ απομένει η ευκαιρία να κινηθεί άνετα για την διάλυσή τους ακόμη και με στρατιωτική επέμβαση αν χρειαστεί.
Τον Ιούλιο του '43 οι συμμαχικές δυνάμεις θα αποβιβασθούν στη Σικελία. Δυο μήνες αργότερα η Ιταλία θα συνθηκολογήσει. Το ένα σκέλος του φασισμού έσβησε πλέον οριστικά.
Ο πόλεμος σε λίγο θα τελειώσει. Κι' ο Τσώρτσιλ θα στραφεί πλέον ανενόχλητος να προετοιμάσει τον ματωμένο Δεκέμβρη και στην συνέχεια τον Εμφύλιο. Η Ελλάδα για μια ακόμη φορά θα πέσει θύμα των συμφερόντων αυτών που τόσο αφελώς πίστευε πάντοτε για «συμμάχους» και «φίλους»